Termal, kimyasal, elektrik yada radyasyon enerjisinin vücuda etkisi sonucu meydana gelen doku harabiyetine yanık denilmektedir (1). Derecesi ve etkili olduğu süreye bağlı olarak sıcaklık; 42.5 °C üzerinde hücresel düzeyden başlayıp, kömürleşmeye kadar giden birtakım hasarlar oluşturur (2). Günlük yaşamın vazgeçilmez bir öğesi olan elektrik, yaşamı kolaylaştırıcı bir araç olmakla birlikte, bazen de yanıklardan sorumlu olmaktadır (3). Vücutta oluşan hasar, akımın şiddetine (amper), gerilimine (volt), etki süresine, vücutta izlediği yola ve akımın cinsine (alternatif/doğru) göre değişmektedir (4). Kaza sonucu donma olaylarının da birçok ülkede görüldüğü ve insan sağlığını olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir (5).
Elazığ’ da, 1990-1992 yılları arasındaki üç yıllık dönemde, adli rapor vermeye yetkili 4 kamu hastahanesince (Devlet, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), F.Ü. Araştırma ve Uygulama (Araştırma), Asker) verilmiş kati adli raporların içinden 22 yanık, 7 donma olgusunun adli rapor özeti çıkartılarak incelenmiştir.
Olguların 24’ ü erkek (%82.8), 5’ i kadın (%17.2), yaş aralığı 1-50’ dir. Sebeplerine göre yaş ortalamaları grafik I’ de sunulmaktadır. Adli raporlarında sadece 21 olgunun (%72.4) yaralanma bölgesi belirtilmektedir. Termal yanıklarının 4’ ünde ve donma olguların 6’ sında lezyon alt ekstremitededir (%34.4). Olguların 2’ sinde de (%7) üst ekstremitede yaralanma tesbit edilmiştir (1 olguda elde ve el parmağında elektrik yanığı, 1 olguda el parmaklarlarında donma bülleri). Dokuz olguda (%31) ise lezyon birden fazla vücut bölgesini ilgilendirmektedir.
Olguların 3’ ünün sıcak su, birinin sıcak süt, birinin de buhar ile oluştuğu belirtilmiş, diğer raporlarda bu konudaki bilgiye rastlanmamıştır. Termal yanıklarda; 4 olguda vücudun %15’ inin 2. derecede, 4 olguda vücudunun %20-30’ unun 2. derecede, 2 olguda da vücudun %5-10’ unun 2. derecede yandığı saptanmıştır. Beş olgunun raporunda ise; vücudunun yanık yüzdesi verilmeden, sadece 2. dereceden yanık tesbit edildiği belirtilmiştir.
Elektrik yanığı olgularının, 1’ inde el parmaklarında ve tenar bölgede 2. derecede, 1’ inde de vücudun %20’ sini kaplayan 1-2. derecede yanık yaraları tesbit edilmiştir. Beş olgunun fizik muayene bulguları normal olarak değerlendirilmiş ve raporlarında sadece “elektrik çarpması” yazıldığı görülmüştür.
Termal ve elektrik yanıklarının aylara dağılımında belirgin bir yoğunlaşma olmadığı, donma olgularının ise hepsinin kış mevsiminde (2 olgu Aralık 1991, 1 olgu Ocak 1992, 4 olgu da Şubat 1992 tarihinde) görüldüğü tesbit edilmiştir. Bu olguların 1’ inde el parmaklarında, 5’ inde de ayak parmaklarında donma bülleri görülmüş, bir olguda da ayak 2. ve 3. falanksta amputasyon saptanmıştır.
Hastahanelere dağılımda; donma olgularının hepsinin Asker Hastahanesi’ nde olduğu, elektrik yanıklarında hastahaneler arasında fark bulunmadığı, termal yanıklarda da en az olgunun Asker Hastahanesi’ nde olduğu Tablo I’ de görülmektedir. Olguların %44.8’ i (13 olgu) hayati tehlikeye maruz kalmıştır.
|
